ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 26 ਅਗਸਤ ,ਬੋਲੇ ਪੰਜਾਬ ਬਿਊਰੋ:
ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (RBI) ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਚੈੱਕਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰੈਂਸ ਵਿੱਚ 1 ਤੋਂ 2 ਕੰਮਕਾਜੀ ਦਿਨ ਲੱਗਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਕਤੂਬਰ 2025 ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 2026 ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਬੈਂਕ Cheque Truncation System (CTS) ਦੇ ਤਹਿਤ ਬੈਚ ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਚੈੱਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਚੈੱਕ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਾਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਾਸ ਜਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਰੀ ਕਾਰਨ, ਕਈ ਵਾਰ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਅਤੇ ਅਸੁਵਿਧਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। 3 ਜਨਵਰੀ, 2026 ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੇ ਨਵੇਂ ਨਿਯਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਸਵੇਰੇ 11 ਵਜੇ ਤੋਂ ਦੁਪਹਿਰ 12 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚੈੱਕ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁਪਹਿਰ 3 ਵਜੇ ਤੱਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਚੈੱਕ ਪਾਸ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਾਂ ਰੱਦ। ਜੇਕਰ ਬੈਂਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਚੈੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪਾਸ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਬੈਂਕਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਚੈੱਕ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਵਾਂ ਨਿਯਮ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ;ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਰਕਮ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਾਭਪਾਤਰੀ ਦੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ ਬਲਕਿ ਪੂਰੇ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਵਧਾਏਗਾ। ਭਾਵੇਂ UPI, ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਬੈਂਕਿੰਗ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲਿਟ ਵਰਗੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਵੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਚੈੱਕਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਚੈੱਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਜਗਤ, ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ, ਵਿਕਰੇਤਾ ਭੁਗਤਾਨਾਂ, ਪੈਨਸ਼ਨ ਵੰਡ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਤਰੀਕਾ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
