ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਜਦ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਉੱਤੇ ਗ਼ਲਤ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲਾਗੂ ਹੋਏ ਹਨ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇੱਕਜੁੱਟ ਹੋਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ (1930) ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ (2020-21) ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਦੋਲਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨਿਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ।
ਇਹ ਲੇਖ ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਿਵੇਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਲੜੇ ਗਏ।
ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ – ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਘਰਸ਼
- ਪਿੱਠਭੂਮੀ
ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ 12 ਮਾਰਚ 1930 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਵਿਦਰੋਹ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਨਮਕ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਨਮਕ ਕਾਨੂੰਨ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਲਈ ਲੂਣ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਲੂਣ ਹੀ ਖਰੀਦਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਆਰਥਿਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਨੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਮਧਿਆਮ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। - ਮਾਰਚ ਦਾ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
- ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 78 ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਤੋਂ ਡਾਂਡੀ (ਗੁਜਰਾਤ) ਤੱਕ 384 ਕਿ.ਮੀ. ਲੰਬਾ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ।
- 6 ਅਪ੍ਰੈਲ 1930 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਲੂਣ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਨਮਕ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ।
- ਇਹ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੰਕੇਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
- ਇਸ ਕਾਰਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਰਾਜ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਹਿੱਲਾ ਦਿੱਤੀ।
- ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
- ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਆਈ।
- ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜਗਾਈ।
- ਇਸ ਮਾਰਚ ਨੇ ਹੋਰ ਕਈ ਵਿਦਰੋਹਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ – ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਜਿੱਤ
- ਪਿੱਠਭੂਮੀ
2020 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਿੰਨ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਅਨਿਆਂ ਭਰੇ ਮੰਨੇ ਗਏ। ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਨਿੱਜੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ‘ਚ ਚਲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਸਨ।
ਇਸ ਕਾਰਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮੌਜੂਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਦਰੋਹ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। - ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪੜਾਅ
- ਨਵੰਬਰ 2020: ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।
- ਦਿੱਲੀ ਬਾਰਡਰ ‘ਤੇ ਧਰਨਾ: ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ 1 ਸਾਲ ਤੱਕ ਧਰਨਾ ਲਗਾ ਕੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ।
- ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਿਆਨ: ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ‘ਚ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ।
- 19 ਨਵੰਬਰ 2021: ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਸਾਨ ਕਾਨੂੰਨ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
- ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
- ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਸੀ।
- ਇਸ ਨੇ ਦਰਸਾਇਆ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ‘ਚ ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਨੀਤੀਆਂ ਵਾਪਸ ਲੈਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਉਮੀਦ ਦਿੱਤੀ।
ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ
ਨਤੀਜਾ: ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ
ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਤਮਕ ਆਤਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ। - ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ ਨੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹਿਆ।
- ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਲੋਕਤੰਤਰਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨੀਤੀਆਂ ਬਦਲਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਅੰਦੋਲਨ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਹਕੂਮਤ ਵੱਲੋਂ ਅਨਿਆਂਪੂਰਨ ਫ਼ੈਸਲੇ ਲਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਇੱਕਜੁੱਟ ਹੋ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਾਨੀ
ਰਾਜਪੁਰਾ
